جنگل های هیرکانی ؛ روبان سبز شمال ایران و میراثی طبیعی برای دنیا

جنگل های هیرکانی در کجا قرار دارند؟

جنگل‌ های هیرکانی از دوره پالئوژن روی زمین به جا مانده‌اند. یعنی دوره‌ای در حدود ۶۶ میلیون سال پیش. در دوره پالئوژن، مناطق معتدل شمالی کره زمین پُر بوده از جنگل‌های هیرکانی. اما این جنگل‌های سبز و زیبا با یخ‌زدگی‌های عصر یخ‌بندان، کوچک و کوچک‌تر شدند. می‌بینید که این درختان و گیاهان از چه روز و روزگاری گذر کرده‌اند و هنوز پابرجا و زیبا در نقطه‌ای از کره خاکی که ایران ماست، باقی مانده‌اند؟ این جنگل‌ها در نقاط مختلفی از شمال پراکنده‌اند. مثلا بخشی از آنها در استان مازندران و برخی در گلستان و گیلان هستند. اهمیت جنگل هیرکانی را نمی‌توان دست‌کم گرفت. به همین‌خاطر، نقاط جنگلی هیرکانی شمال در شمار مناطق حفاظت‌شده قرار گرفته‌اند. مثلا:

• پناهگاه حیات‌وحش دودانگه و چهاردانگه؛ شهرستان ساری در مازندران.
• پارک ملی گلستان.
• منطقه حفاظت‌شده البرز مرکزی.
• شبه‌جزیره میانکاله؛ در شمال شهرستان بهشهر در مازندران.
• پناهگاه حیات‌وحش دشت ناز؛ شمال شرق ساری در مازندران.
• منطقه حفاظت‌شده سیاه‌کشیم؛ جنوب تالاب انزلی در گیلان.
• منطقه حفاظت‌شده جهان‌نما؛ جنوب‌شرقی کردکوی گلستان.
• منطقه حفاظت‌شده لیسار در تالش در گیلان.
• پناهگاه حیات‌وحش سمسکنده در ساری در مازندران.
• پناهگاه حیات‌وحش سلکه در صومعه‌سرا در گیلان.

باید بدانید که جنگل های هیرکانی فقط در ایران حضور ندارند بلکه امتداد آنها به کشور آذربایجان هم می‌رسد و در پارک‌هایی ملی و حفاظت‌شده از آنها مراقبت و نگهداری می‌شود.

بیشترین میزان از جنگل هیرکانی در مازندران قرار دارد. البته وسعت این جنگل‌ها بسیار زیاد است و حدود ۱.۹ میلیون هکتار وسعت دارند. این جنگل‌ها از آستارا در شمال گیلان تا گلی‌داغ در شرق گلستان کشیده شده‌اند.

ویژگی‌های جنگل‌های هیرکانی چیست؟

جنگل‌ های هیرکانی از میراث ارزشمند طبیعت هستند. به همین خاطر در یونسکو به ثبت جهانی رسیده‌اند و در دسته مکان‌هایی قرار گرفته‌اند که میراث جهانی است. بیشتر از ۳هزار و ۲۰۰ گونه گیاهی در این جنگل‌ها وجود دارد. این جنگل‌ها، خانه‌ای برای  ۵۸ گونه پرنده و ۵۸ گونه پستاندار هم هستند. یوزپلنگ ایرانی هم در جنگل‌ های هیرکانی زندگی می‌کند که البته در خطر انقراض شدید قرار دارد.

سازمان حفاظت از محیط زیست کشور در همکاری با برنامه عمران ملل متحد پروژه‌ای را برای حفظ و نگهداری از جنگل های هیرکانی آغاز کرده است. اگر مراقب این جنگل‌ها نباشیم، خیلی زود باید حسرت نابودشدن‌شان را بخوریم. حیف نیست، جنگل‌هایی که حکم موزه‌ای طبیعی در دنیا دارند به سادگی و به خاطر اهمال در نگهداری از بین بروند و فقط یک آه حسرت‌آلود برایمان به جا بگذارند؟

این سال‌ها، برداشت‌های غیرقانونی از منابع جنگل، چرای بی‌رویه دام‌ها، ساخت‌وساز و امور غیرقانونی دیگر به حرمت و حریم جنگل تجاوزهای زیادی کرده است. ما که فکر می‌کنیم چنین رفتارهایی به دور از شأن آدم‌هاست. نظر شما چیست؟

آب و هوای جنگل هیرکانی چگونه است؟

آب و هوای جنگل هیرکانی بسیار مطلوب است. اصلا به خاطر همین آب و هوای معتدل و خوش بوده که انواع متعددی از گیاهان و حیوانات در آن به خوبی و خوشی در کنار هم زندگی می‌کنند. آب و هوای حوالی دریای خزر هم معتدل و مرطوب است و دلیل بقای جنگل‌ های هیرکانی در شمال ایران هم همین نوع از آب و هوا بوده است.

در نقاط دیگر دنیا مانند اروپا، سرمای هوا نگذاشته که جنگل‌ هیرکانی به رشد و زندگی‌اش ادامه بدهد. به طور کلی، سه نوع آب و هوا در خود جنگل وجود دارد: آب و هوایی خشک در تابستان‌ها، آب و هوایی مرطوب در پاییز و وضعیتی معتدل در زمستان‌ها.